Wpływ firm naftowych na środowisko - analiza porównawcza

Strategie środowiskowe polskich firm naftowych

W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny wzrost znaczenia kwestii środowiskowych w strategiach polskich firm naftowych. Presja ze strony regulatorów, inwestorów, konsumentów oraz organizacji pozarządowych skłania firmy do przyjmowania coraz bardziej ambitnych celów środowiskowych i wdrażania innowacyjnych rozwiązań ograniczających negatywny wpływ na ekosystemy.

Cztery największe firmy naftowe działające w Polsce - PKN Orlen, Lotos Group, PGNiG oraz Shell Polska - opublikowały w ostatnich latach swoje strategie zrównoważonego rozwoju, które znacząco różnią się pod względem ambitności celów, zakresu działań oraz sposobu ich realizacji.

Emisje gazów cieplarnianych

Emisje gazów cieplarnianych stanowią jeden z kluczowych wskaźników wpływu firm naftowych na środowisko. Nasza analiza obejmuje zarówno emisje bezpośrednie (Zakres 1), związane z działalnością operacyjną firm, jak i emisje pośrednie (Zakres 2 i 3), związane z zakupem energii oraz wykorzystaniem produktów przez klientów końcowych.

Cele redukcyjne

Wszystkie analizowane firmy ogłosiły cele redukcji emisji gazów cieplarnianych, jednak różnią się one znacząco pod względem ambitności i horyzontu czasowego:

• PKN Orlen zobowiązał się do osiągnięcia neutralności emisyjnej do 2050 roku, z celem pośrednim redukcji emisji o 20% do 2030 roku (w porównaniu do 2019).
• Lotos Group planuje redukcję emisji gazów cieplarnianych o 30% do 2030 roku i osiągnięcie neutralności emisyjnej do 2050 roku.
• PGNiG zamierza zmniejszyć intensywność emisji CO2 o 25% do 2030 roku, jednak nie ogłosił jeszcze celu neutralności emisyjnej.
• Shell Polska, zgodnie z globalną strategią koncernu, dąży do redukcji emisji netto o 30% do 2030 roku i osiągnięcia zerowej emisji netto do 2050 roku.

Aktualne wyniki

Analiza raportów zrównoważonego rozwoju za ostatni rok pokazuje znaczące różnice w poziomie emisji gazów cieplarnianych między firmami:

• PKN Orlen - całkowite emisje CO2: 17,2 mln ton (redukcja o 5,3% r/r)
• Lotos Group - całkowite emisje CO2: 9,4 mln ton (redukcja o 3,1% r/r)
• PGNiG - całkowite emisje CO2: 8,1 mln ton (wzrost o 1,2% r/r)
• Shell Polska - całkowite emisje CO2: 4,3 mln ton (redukcja o 7,5% r/r)

Warto podkreślić, że Shell Polska osiągnął najwyższą procentową redukcję emisji w ujęciu rok do roku, co wynika przede wszystkim z wdrożenia zaawansowanych technologii efektywności energetycznej w rafinerii w Płocku oraz zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

Porównanie rocznych emisji CO2 największych firm naftowych w Polsce (w mln ton)

Zarządzanie wodą i odpadami

Branża naftowa jest jednym z największych konsumentów wody oraz producentów odpadów przemysłowych. Zrównoważone zarządzanie tymi zasobami stanowi istotny element strategii środowiskowych firm.

Zużycie wody

Wszystkie analizowane firmy wdrażają programy efektywnego zarządzania wodą, które obejmują recykling wody procesowej, optymalizację procesów produkcyjnych oraz wdrażanie technologii oszczędzających wodę.

• PKN Orlen zredukował pobór wody o 15% w ciągu ostatnich 5 lat dzięki wdrożeniu systemu zamkniętych obiegów wodnych w rafinerii w Płocku.
• Lotos Group osiągnął najwyższy wskaźnik recyklingu wody procesowej (72%), co stanowi najlepszy wynik wśród analizowanych firm.
• PGNiG wdrożył innowacyjny system monitoringu zużycia wody, który pozwolił zidentyfikować i wyeliminować wycieki, co przełożyło się na 8% redukcję zużycia wody w ciągu ostatniego roku.
• Shell Polska zainwestował w technologię oczyszczania ścieków, która umożliwia ponowne wykorzystanie 65% wody procesowej.

Gospodarowanie odpadami

W obszarze gospodarowania odpadami obserwujemy znaczące różnice w podejściu i osiąganych wynikach:

• PKN Orlen osiągnął 78% wskaźnik recyklingu odpadów przemysłowych, co stanowi znaczącą poprawę w porównaniu do 65% sprzed trzech lat.
• Lotos Group wdrożył program "Zero Waste", którego celem jest całkowita eliminacja składowania odpadów do 2035 roku. Obecnie 82% odpadów jest poddawanych recyklingowi lub odzyskowi.
• PGNiG ma najniższy wskaźnik recyklingu odpadów (61%), jednak firma ogłosiła ambitny plan poprawy tego wyniku o 20 punktów procentowych w ciągu najbliższych 5 lat.
• Shell Polska wyróżnia się innowacyjnym podejściem do przetwarzania odpadów niebezpiecznych, wykorzystując technologię bioremediacji do oczyszczania gleb zanieczyszczonych węglowodorami.

Ochrona bioróżnorodności

Działalność wydobywcza i przetwórcza firm naftowych może mieć znaczący wpływ na lokalne ekosystemy i bioróżnorodność. Analiza strategii i działań firm w tym obszarze pokazuje rosnącą świadomość znaczenia ochrony przyrody.

Programy ochrony przyrody

Wszystkie analizowane firmy realizują programy ochrony i odtwarzania bioróżnorodności na terenach objętych działalnością operacyjną oraz w ich otoczeniu:

• PKN Orlen prowadzi program "Orlen dla Bioróżnorodności", w ramach którego firma finansuje projekty ochrony zagrożonych gatunków, w tym sokoła wędrownego i pszczoły miodnej. W ciągu ostatnich 3 lat firma przeznaczyła na ten cel ponad 15 mln zł.
• Lotos Group realizuje program "Chronimy Bałtyk", który obejmuje ochronę morświnów i fok szarych w Zatoce Gdańskiej oraz rewitalizację wydm na Półwyspie Helskim.
• PGNiG wdrożył system kompensacji przyrodniczych, który zakłada, że za każdy hektar terenu zajętego pod działalność wydobywczą firma odtwarza lub chroni co najmniej 1,5 hektara siedlisk naturalnych.
• Shell Polska we współpracy z WWF realizuje program ochrony obszarów wodno-błotnych w dolinie Wisły, który obejmuje odtwarzanie naturalnych mokradeł i ochronę ptaków wodno-błotnych.

Ocena oddziaływania na środowisko

Wszystkie analizowane firmy zobowiązały się do przeprowadzania kompleksowych ocen oddziaływania na środowisko (OOŚ) dla nowych projektów inwestycyjnych, jednak istnieją różnice w zakresie i transparentności tych procesów:

• Shell Polska wyróżnia się najbardziej rygorystycznym podejściem do OOŚ, stosując metodologię wykraczającą poza wymagania prawne i uwzględniającą szeroki zakres potencjalnych oddziaływań, w tym wpływ kumulatywny i transgraniczny.
• PKN Orlen i Lotos Group stosują standardowe podejście do OOŚ, zgodne z przepisami krajowymi i unijnymi.
• PGNiG wdraża obecnie nową metodologię OOŚ, która ma uwzględniać również długoterminowe skutki zmian klimatycznych i ich wpływ na planowane inwestycje.

Inwestycje w zieloną energię

Transformacja energetyczna stanowi jedno z kluczowych wyzwań dla firm naftowych. Wszystkie analizowane firmy deklarują znaczące inwestycje w odnawialne źródła energii i technologie niskoemisyjne, jednak istnieją znaczące różnice w skali i tempie tych inwestycji.

Portfel projektów OZE

• PKN Orlen planuje zainwestować 30 mld zł w projekty związane z odnawialnymi źródłami energii do 2030 roku, w tym 14 GW mocy zainstalowanej w OZE. Obecnie firma rozwija projekty morskich farm wiatrowych na Bałtyku o łącznej mocy 1,2 GW oraz dynamicznie rozbudowuje portfel farm fotowoltaicznych.
• Lotos Group koncentruje się na rozwoju technologii wodorowych oraz projektach z zakresu elektromobilności. Firma planuje uruchomienie pierwszych stacji tankowania wodoru w 2023 roku oraz rozwój produkcji zielonego wodoru z wykorzystaniem energii wiatrowej.
• PGNiG inwestuje w projekty biogazowe oraz instalacje do produkcji biometanu. Firma planuje uruchomienie 10 biogazowni do 2025 roku, które będą produkować biometan z odpadów rolniczych i komunalnych.
• Shell Polska, zgodnie z globalną strategią koncernu, intensywnie rozwija sieć stacji ładowania pojazdów elektrycznych oraz inwestuje w projekty związane z biopaliwami zaawansowanymi i wodorem.

Efektywność energetyczna

Oprócz inwestycji w odnawialne źródła energii, firmy wdrażają programy poprawy efektywności energetycznej w istniejących instalacjach:

• PKN Orlen wdrożył zaawansowany system zarządzania energią zgodny z normą ISO 50001, który obejmuje wszystkie główne zakłady produkcyjne. W ciągu ostatnich 3 lat firma zredukowała zużycie energii na tonę przerobionej ropy o 8%.
• Lotos Group zrealizował projekt Energy Efficiency Program, który obejmował modernizację systemów odzysku ciepła oraz optymalizację procesów destylacji. Projekt przyniósł redukcję zużycia energii o 12% oraz zmniejszenie emisji CO2 o około 100 tys. ton rocznie.
• PGNiG koncentruje się na optymalizacji procesu wydobycia gazu, wdrażając zaawansowane systemy monitoringu i kontroli, które pozwalają minimalizować straty gazu oraz zużycie energii podczas wydobycia.
• Shell Polska zainwestował w modernizację instalacji rafinacyjnych, wdrażając technologie odzysku ciepła odpadowego oraz zaawansowane systemy kontroli procesów, co przyniosło 15% redukcję zużycia energii w przeliczeniu na tonę produktu.

Transparentność i raportowanie środowiskowe

Transparentność w zakresie wpływu na środowisko oraz jakość i kompletność raportowania środowiskowego stanowią ważne wskaźniki zaangażowania firm w ochronę środowiska.

Wszystkie analizowane firmy publikują raporty zrównoważonego rozwoju, jednak istnieją znaczące różnice w zakresie i szczegółowości ujawnianych informacji:

• Shell Polska wyróżnia się najbardziej kompleksowym raportowaniem środowiskowym, zgodnym z wytycznymi Global Reporting Initiative (GRI) oraz rekomendacjami Task Force on Climate-related Financial Disclosures (TCFD). Firma ujawnia szczegółowe dane dotyczące wszystkich aspektów wpływu na środowisko, w tym pełne dane o emisjach w zakresie 1, 2 i 3.
• PKN Orlen publikuje szczegółowe raporty zrównoważonego rozwoju zgodne z GRI, jednak w ograniczonym zakresie raportuje emisje w zakresie 3 (związane z wykorzystaniem produktów przez klientów końcowych).
• Lotos Group również stosuje standardy GRI, a dodatkowo wdrożył system weryfikacji danych środowiskowych przez niezależne podmioty zewnętrzne, co zwiększa wiarygodność publikowanych informacji.
• PGNiG ma najmniej rozbudowany system raportowania środowiskowego, koncentrujący się głównie na wskaźnikach wymaganych przez przepisy prawa. Firma planuje jednak wdrożenie standardu GRI w najbliższym roku.

Wnioski z analizy porównawczej

Na podstawie przeprowadzonej analizy porównawczej możemy sformułować następujące wnioski:

1. Shell Polska wyróżnia się najbardziej kompleksowym podejściem do ochrony środowiska, osiągając najlepsze wyniki w obszarze redukcji emisji gazów cieplarnianych, transparentności raportowania oraz ochrony bioróżnorodności.
2. PKN Orlen przoduje pod względem skali inwestycji w odnawialne źródła energii oraz gospodarki o obiegu zamkniętym, jednak ma jeszcze przestrzeń do poprawy w zakresie transparentności raportowania emisji w zakresie 3.
3. Lotos Group osiąga najlepsze wyniki w obszarze gospodarki wodnej i odpadowej, a jego program "Zero Waste" może stanowić wzór dla innych firm z branży.
4. PGNiG wykazuje największe opóźnienie w transformacji środowiskowej, jednak firma intensyfikuje działania, szczególnie w obszarze biogazu i biometanu.

Warto podkreślić, że wszystkie analizowane firmy robią znaczące postępy w ograniczaniu negatywnego wpływu na środowisko, jednak tempo i skala tych zmian różnią się znacząco. Biorąc pod uwagę wymagania polityki klimatycznej UE oraz rosnącą presję ze strony inwestorów i konsumentów, można oczekiwać, że w najbliższych latach firmy te będą dalej intensyfikować działania proekologiczne i przyspieszać transformację w kierunku modelu biznesowego opartego na zrównoważonym rozwoju.

W perspektywie długoterminowej, zdolność do skutecznej transformacji środowiskowej będzie jednym z kluczowych czynników wpływających na konkurencyjność i wartość rynkową polskich firm naftowych. Firmy, które najszybciej dostosują swoje strategie i modele biznesowe do wymogów gospodarki niskoemisyjnej, będą w stanie nie tylko ograniczyć ryzyka regulacyjne i rynkowe, ale również wykorzystać nowe możliwości biznesowe związane z transformacją energetyczną.